مبارزات ایشان از نوجوانی و با مقابله با برخی خوانین و اشرار ستمگر که در پناه حکومت مرکزی به غارت اموال و نوامیس مردم می پرداختند ، آغاز و سیر تکاملی آن به موازات تکامل ابعاد روحی و علمی ایشان از یکسو و اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی ایران و جوامع اسلامی از سوی دیگر در اشکال مختلف ادامه یافته است .
 

باقی مطلب درادامه مطالب

مبارزات ایشان از نوجوانی و با مقابله با برخی خوانین و اشرار ستمگر که در پناه حکومت مرکزی به غارت اموال و نوامیس مردم می پرداختند ، آغاز و سیر تکاملی آن به موازات تکامل ابعاد روحی و علمی ایشان از یکسو و اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی ایران و جوامع اسلامی از سوی دیگر در اشکال مختلف ادامه یافته است .
کودتای رضاخان در سوم اسفند 1299 شمسی که بنا بر گواهی اسناد بوسیله انگلیسها حمایت و سازماندهی شده بود . دیکتاتوری پدید آورد که سیاست داخلی آن بر سه اصل « حکومت خشن نظامی و پلیسی » ، « مبارزه همه جانبه با مذهب و روحانیت » و « غرب زدگی » پایه ریزی شده بود و در تمام دوران سلطنتش استمرار داشت .
در چنین شرایطی روحانیت ایران برای دفاع از اسلام و حفظ موجودیت خویش به تکاپو افتاد . آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حایری به دعوت علمای وقت قم از اراک به این شهر هجرت کرد ، اندکی پس از آن هم
 امام خمینی (س) با هجرت به قم عملاً در تحکیم موقعیت حوزه نو تأسیس قم مشارکتی فعال داشت .
رضا خان علاوه بر انواع تضییقات برای روحانیون ، طی دستور العملهای رسمی مجالس روضه و خطابه های مذهبی را تعطیل کرد . تدریس امور دینی و قرآن در مدارس و اقامه نماز جماعت را ممنوع و زمزمه های کشف حجاب بانوان مسلمان ایرانی را آغاز کرد ، روحانیت متعهد ایران نخستین قشری بود که با آگاهی از اهداف پشت پرده به مخالفت و اعتراض برخاست . امام خمینی (س) علاقه خاصی به پیگیری مسایل سیاسی و اجتماعی داشت و بر همین اساس با حضور در متن جریان از نزدیک با مسائل مبارزه و چگونگی ستیز روحانیت و رضا خان آشنا می شد در این میان مبارزات روحانی مجاهد آیت الله مدرس تأثیر خود را بر روح پرشور امام بر جای می نهاد .
هنگامی که رضاخان برای از هم پاشیدن حوزه علمیه قم فرمان برگزاری امتحانات دولتی برای روحانیون را صادر کرد امام خمینی (س) به افشای اهداف پشت پرده و مخالفت با آن برخاست . متاسفانه در این ایام روحانیت ایران در پی تبلیغات وسیع رسانه های دولتی و شرایط پیش آمده بعد از نهضت مشروطیت دچار انزواگرایی شده بود به گونه ای که تدریس و تدرس رشته هائی چون عرفان و فلسفه از سوی بعضی کج اندیشان و راحت طلبان مقدس مآب مهجور و مطرود معرفی شد و امام خمینی (س) ناگزیر به تغییر مکان درس وتدریس در خفا گردید . محصول این تلاشها پرورش شخصیتهائی چون علامه آیت ا... مطهری بود . پس از رحلت آیت ا... العظمی حایری ( 10 بهمن 1315 ه . ش ) حوزه علمیه قم را خطر انحلال تهدید می کرد . علمای متعهد به چاره جوئی پرداختند . شخص امام در دعوت از آیت ا... بروجردی برای هجرت به قم و پذیرش مسئولیت خطیر زعامت حوزه مجدانه تلاش کرد ایشان که دریافته بود تنها نقطه امید به رهائی در بیداری حوزه های علمیه و پیش از آن تضمین حیات حوزه ها و ارتباط معنوی مردم با روحانیت می باشد . در تعقیب هدفهای ارزشمند خویش در سال 1328 طرح اصلاح اساسی ساختار حوزه علمیه را با همکاری آیت ا... مرتضی حایری تهیه و به آیت ا... بروجردی پیشنهاد کرد که البته تلاش همان خناسان و مقدس مآبها مانع اجرای این طرح شد .
در شهریور 1320 کشور ایران در جریان جنگ جهانی دوم به اشغال قوای متجاوز متفقین در آمد رضا شاه با همه ادعاهایش ذلیلانه از تخت سلطنت به زیر کشیده شد و از کشور اخراج گردید . فرمان سلطنت از سفارت انگلیس و با چراغ سبز روسها به نام محمدرضا پهلوی صادر گردید . امام خمینی (س) اینک فرصت را مغتنم شمرد و با تدوین و انتشار کتاب کشف الاسرار ( 1322 ه . ش ) فجایع سلطنت 20 ساله پهلوی را افشا کرد و با دفاع از اسلام و روحانیت و پاسخگوئی به شبهات و هجمه های منحرفین پرداخت و در همین کتاب ایده حکومت اسلامی و ضرورت قیام برای تشکیل آن را مطرح ساخت . سال بعد  نخستین بیانیه سیاسی حضرت امام خمینی  که در آن آشکارا علمای اسلام و جامعه اسلامی را به قیام عمومی فراخوانده بود صادر شد که انگیزه و انتشار آن بیدارباشی برای طلاب جوان بود و بدین ترتیب به تدریج حلقه ای از یاران همفکر در جمع شاگردان امام شکل گرفت . بنابه اسناد و خاطرات موجود حضرت امام خمینی (س) در تمام دوران زعامت  آیت ا... بروجردی (ره) سعی خویش را مصروف حمایت از اقتدار مرجعیت ، انتقال اطلاعات سیاسی و هشدارهای به موقع ، جلوگیری از نفوذ عناصر کج فهم و در همین حال ارتباط با عناصر سیاسی موجه در تهران نظیر  آیت ا... کاشانی و پیگیری مستمر مذاکرات مجلس شورای ملی و نشریات معتبر وقت می کرده و تحولات جاری را به دقت زیر نظر داشته اند .
در جریان انتخابات دوره شانزدهم مجلس ،  آیت ا... کاشانی از سوی مردم تهران انتخاب گردید و همکاری ائتلاف جناح روحانی  آیت ا... کاشانی با جبهه ملی کفه را به نفع طرفداران نهضت ملی شدن صنعت نفت و به زیان شاه سنگین کرد . دکتر مصدق رهبر جبهه ملی با بهره مندی از همین حمایتها به صدارت رسید . قیام 30 تیر 1331 در تهران شکل گرفت و ایران پیروزی ملی شدن صنعت نفت را جشن گرفت ولی بزودی ناسازگاری در جبهه ائتلاف رخ نمود و اختلافات بین فدائیان اسلام و  آیت ا... کاشانی و رهبران جبهه ملی تا مرز رویاروئی توسعه یافت . فقدان رهبری واحد ، نفوذ عناصر ناصالح و نبود اهداف مشترک سیاسی و فرهنگی از جمله موانعی بود که صرف نظر از تحرکات آمریکا و فشارهای خارجی ادامه مسیر نهضت را ناممکن ساخت . آنچه از مجموعه پیامها و سخنرانی های بعدی امام خمینی (س) استنباط می شود این است که آن حضرت از ابتدا بر ناپایداری ائتلاف پیش آمده واقف بود .
سرانجام کودتای 28 مرداد بوقوع پیوست . فدائیان اسلام دست از مبارزه نکشیدند ولی دو سال بعد رهبران آن در دی ماه سال 1334 پس از محاکمه به جوخه اعدام سپرده شدند و تلاشهای امام خمینی (س) و دیگر علما در جلوگیری از اعدام آنان به نتیجه نرسید . شاه و دربار او بعد از کودتا در شرایطی متفاوت با دوره قبل بطور کامل در اختیار آمریکا قرار گرفتند و دولت انگلیس جای خود را به آمریکا داد . بافت اجتماعی و اقتصاد سنتی کشاورزی ایران مانعی عمده برای اصلاحات آمریکا در ایران به حساب می آمدند و طرح اصلاحات ارضی گامی آزمایشی برای تغییر این شرایط بر زمینه سازی برای تصویب اصول انقلاب سفید شاه بود .
دهم فروردین سال 1340 آیت ا... العظمی بروجردی رحلت کرد و امام خمینی (س) پس از رحلت ایشان ، علی رغم استقبال حوزه علمیه و مردم همچون ادوار گذشته زندگی خویش کوچکترین قدمی برای مرجعیت خود برنداشت . این در حالی بود که تحریر فتوای امام خمینی (س) برتمام ابواب کتاب عروه الوثقی 5 سال قبل از رحلت  آیت ا... بروجردی پایان یافته بود و در همین سالها نیز حاشیه امام خمینی (س) بر کتاب وسیله النجاه – بعنوان رساله عملیه – نگارش یافته بود .
پس از رحلت  آیت ا... بروجردی ، رژیم شاه شتاب بیشتری به اصلاحات مورد نظر آمریکا داد و همزمان کوشید تا امر مرجعیت را به خارج از ایران منتقل کند . لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی که به منظور قانونی کردن حضور عناصر بهائی در مصادر کشور انتخاب شده بود به تصویب کابینه اسداله علم رسید ( 16 مهر 1431 ) امام خمینی (س) به همراه علمای بزرگ قم و تهران به محض انتشار خبر دست به اعتراضات همه جانبه زدند که موجی از حمایت را در اقشار مختلف مردم برانگیخت . رژیم شاه ابتدا دست به تهدید و تبلیغات علیه روحانیت زد ولی دامنه قیام رو به فزونی نهاد در برخی شهرها بازارها تعطیل و مردم در مساجد به حمایت از حرکت علما گرد آمدند . یکماه و نیم پس از آغاز ماجرا ، دولت یک گام عقب نشست و با ارسال پاسخ مکتوب شاه و نخست وزیر در صدد توجیه و دلجوئی ا ز علما برآمد . اما امام خمینی (س) سرسختانه مخالفت کرد ایشان معتقد بود که دولت می بایست رسماً لایحه را لغو کند و خبر آنرا انتشار دهد . سرانجام رژیم شاه تن به شکست داد و رسماً در 7 آذر 1341 هیأت دولت مصوبه قبلی را لغو و خبر آنرا به علما ء اطلاع داد . امام خمینی (س) لغو مصوبه در پشت درهای بسته را کافی ندانست و بر ادامه قیام تأکید ورزید فردای آنروز خبر لغو لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در روزنامه های دولتی منعکس شد و مردم نخستین پیروزی خود را پس از ملی شدن صنعت نفت  جشن گرفتند .
با وجود شکست شاه در ماجرای انجمن ها ، فشار آمریکا برای انجام اصلاحات مورد نظر ادامه یافت . شاه در دیماه 1341 ه . ش اصول شش گانه اصلاحات خویش را برشمرد و خواستار رفراندم شد . امام خمینی (س) بار دیگر مراجع و علمای قم را به نشست و چاره جویی و قیام دوباره فرا خواند و سرانجام بر اثر اصرار و مقاومت ایشان در مقابل برخی محافظه کاران قرار شد مراجع و علماء مخالفت با رفراندم را صریحاً اعلام و شرکت در آنرا تحریم کنند . حضرت امام خمینی (س) بیانیه ای کوبنده صادر کرد و متعاقب آن بازار تهران تعطیل شد و مأمورین پلیس به تجمع مردم حمله بردند در آستانه رفراندم تحمیلی ابعاد مخالفت مردمی فزونی گرفت . رفراندم غیر قانونی در شرایطی که به جزکارگزاران رژیم  کسی دیگر در آن شرکت نداشت برگزار شد . امام خمینی (س) با سخنرانیها و بیانیه های خویش همچنان به افشاگری دست می زد از آن جمله می توان به اعلامیه 9 امضائی اشاره کرد که در آن ضمن برشماری اقدامات خلاف قانون اساسی شاه و دولت ، سقوط کشاورزی و استقلال کشور و ترویج فساد و فحشاء بعنوان نتایج قطعی اصلاحات شاهانه پیش بینی شده بود . با پیشنهاد امام خمینی (س) عید باستانی نوروز سال 1342 در اعتراض به اقدامات رژیم تحریم شد . در اعلامیه امام خمینی (س) از انقلاب سفید شاه به انقلاب سیاه تعبیر و همسوئی شاه با اهداف آمریکا و اسرائیل افشا شد . شاه که برای انجام اصلاحات آمریکا به مقامات واشنگتن اطمینان داده بود ، تصمیم به سرکوبی قیام داشت برای همین مأمورین مسلح رژیم در روز دوم فروردین که مصادف با شهادت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بود اجتماع طلاب علوم دینی در مدرسه فیضیه را برهم زدند و به کشتار و جرح طلاب پرداختند . در پی این حوادث منزل امام خمینی (س) در قم هر روز شاهد حضور مردم انقلابی بود که برای حمایت از علماء و دیدن آثار جنایت رژیم به قم می آمدند . امام خمینی (س) در اجتماع مردم بی پروا از شخص شاه بعنوان عامل اصلی جنایات و هم پیمان با اسرائیل یاد میکرد و مردم را به قیام فرا می خواند .
در 14 فروردین 1342 آیت ا... العظمی حکیم طی تلگرافی به علما خواستار هجرت آنان به نجف شد . این پیشنهاد که برای حفظ جان و کیان حوزه ها مطرح شده بود با خشم رژیم شاه از جانبداری علمای نجف و کربلا از قیام علمای ایران مواجه شد حضرت امام خمینی (س) بدون اعتناء به تهدید رژیم پاسخ تلگراف آیت ا... حکیم را ارسال نمود و در آن تأکید کرد که هجرت علماء و خالی کردن حوزه علمیه قم به مصلحت نیست .
امام خمینی (س) در پیامی ( تاریخ 12 /2/1342 ) به مناسبت چهلم فاجعه فیضیه در همراهی علماء و ملت ایران در رویاروئی سران ممالک اسلامی و دول عربی با اسرائیل غاصب تأکید ورزید و پیمانهای شاه واسرائیل را محکوم کرد و بدین ترتیب در آغاز قیام خویش نشان داد که نهضت اسلامی در ایران از مصالح امت اسلامی جدا نیست و محدود به مرزهای جغرافیائی ایران نیست .
قیام 15 خرداد
ماه محرم 1342 که مصادف با خرداد بود فرارسید . روز عاشورا  جمعیت صد هزار نفری در تهران با در دست داشتن عکسهائی از امام به تظاهرات علیه رژیم شاه پرداختند . عصر همان روز ( 13 خرداد ) امام خمینی (س) نطق تاریخی خویش را که آغازی بر قیام 15 خرداد بود در مدرسه فیضیه قم ایراد کرد . بخش عمده ای از سخنان ایشان به نتایج زیان بار سلطنت دودمان پهلوی و افشای روابط پنهانی شاه و اسرائیل اختصاص داشت بار دیگر فرمان خاموش کردن صدای قیام صادر شد . نخست جمع زیادی از یاران امام دستگیر و خود ایشان نیز در سحر گاه 14 خرداد در حالیکه مشغول نماز شب بودند دستگیر شدند و غروب آنروز به زندان قصر تهران منتقل شدند .با انتشار خبر دستگیری امام در شهر قم سیل جمعیت با شعار « یا مرگ یا خمینی » به سوی منزل قائد خویش به حرکت در آمدند و در کنار حرم حضرت معصومه به رگبار نیروهای نظامی شاه بسته شدند . در صبحگاه 15 خرداد خبر دستگیری رهبر انقلاب به تهران ، شیراز ، مشهد و دیگر شهرها رسید و وضعیتی مشابه قم پدید آمد . امام خمینی (س) پس از 19 روز حبس در زندان قصر به  زندانی در پادگان نظامی عشرت آباد منتقل شد . ایشان در حبس از پاسخ گفتن به سوالات بازجویان با اعلام اینکه هیئت حاکمه ایران و قوه قضائیه آنرا غیر قانونی می داند ، اجتناب ورزید . پس از دستگیری  امام خمینی (س) اعتراضات گسترده ای از سوی روحانیت و اقشار مختلف مردم در سراسر کشورآغاز و خواستار آزادی رهبر خویش شدند ، شاه نیز که در صدد عادی جلوه دادن اوضاع بود در 11 مرداد 1342 امام را  به منزلی تحت محاصره نیروهای امنیتی در منطقه داوودیه تهران منتقل کرد .و به دنبال آن خبرهای جعلی مبنی بر تفاهم مراجع تقلید با مقامات دولتی منتشر ساخت که با مخالفت شدید علمای وقت مواجه گردید .
سرانجام رژیم شاه با این تصور که شدت امر در ماجرای 15 خرداد مردم را متنبه و وادار به سکوت کرده  در شامگاه 18 فروردین 43 بدون اطلاع قبلی امام خمینی (س) را آزاد و به قم منتقل ساخت .  سه روز  از آزادی امام نمی گذشت که ایشان طی سخنرانی دیگری به تفصیل ابعاد قیام 15 خرداد پرداختند و هر گونه تفاهم با رژیم را رد کردند  ایشان در این سخنرانی بار دیگر علیه روابط پنهانی شاه و اسرائیل افشاگری کردند و بدین ترتیب مهر بطلانی بر همه تصورات و تبلیغات رژیم زدند .